تاثير فيزيكي و رواني گرافيك محيطي برمعماري (3)

شهر ونشانه‌ها

منظر و سيماي شهر، تصاويري سخنگو به مثابه نشانه‌هايي معنا دارند. هرمنوتيك شهر از طريق نشانه‌هاي تصوير به كشف معناي آن‌ها اهتمام مي‌ورزد. تفسير منظر شهر نيازمند سه چيز است: 1- دانش هرمونتيك 2- روش‌هاي نشانه شناسي و زبان شناسي، به معناي وسيع كلمه كه نشانه‌شناسي تنها بخشي از آن به شمار مي رو 3- شناخت زبان تجسمي منظر شهر.

 

جايگاه نماد در ارتباطات اجتماعي همواره در طول تاريخ و تكامل انسان داراي اهميتي خاص بوده و به عنوان وسيله‌اي براي انتقال مفاهيم و ارتباط انديشه‌هاي بشري محسوب شده‌است. مشكل بزرگ در بازنمايي نمادها است كه بتواند عامل انديشه بزرگ و عميق باشد، همين مشكل در ابعادي وسيع‌تر در راه هنرمندان مي‌باشد، آنان براي انتقال احساسات عميق و دقيق خود اغلب نمادي مشخص نمي‌يابند. ضعف در تصويرخواني و مفاهيمي ژرف كه در يك تصوير نمادين نهفته است، بيانگر پايين بودن سطح سواد بصري مردم است كه بايستي تحولي بنيادي صورت گيرد.

عکس 12: ميدان ابوعلي سينا همدان

1) عناصر كالبدي يا سيماي شهري:

عناصر كالبدي يا سيماي شهر، مجموعه مؤلفه هاي طبيعي و مصنوعي را دربرمي‌گيرند:

الف) مؤلفه‌هاي طبيعي هويت شهر:

– مشخصات جغرافيايي (شامل طول و عرض جغرافيايي آن شهر و شاخص‌هاي وابسته)

– مشخصات اقليمي ( ميزان بارش، دما، رطوبت، باد و…)

– مشخصات ساختار طبيعي ( چشمه‌ها، رودها، تپه‌ها، پوشش گياهي و جانوري و…)

– ويژگي‌هاي زمين شناختي (توپوگرافي، هيدروگرافي و…)

– جاذبه‌ها و ادراكات بصري طبيعي

عکس 13: کوه آبیدر، سنندج

 

ب) مؤلفه هاي مصنوع هويت شهر

-1 چهره شهر: شامل ديد كلي (ديد پرنده از شهر كه وضعيت شهر را به لحاظ منظر عمومي از گذشته تا شرايط فعلي نشان مي

دهد.)

-2 عناصر خطي – ساختاري شاخص: شامل خيابان هاي اصلي ساخت شهر

-3 عناصر كانوني و نقطه‌اي شهري، شامل ميادين، دروازه‌ها، پارك‌ها و نظير اين‌ها.

-4 تك بناهاي شاخص شهري

-5 توده‌ها و حوزه‌ها، شامل: محلات قديمي، فضاهاي شاخص شهري، مجموعه ساختمان‌ها و …

 

2- عناصر كاركردي يا محتواي شهري:

الف) عناصر اجتماعي (سياسي و فرهنگي) شهر

اين عناصر كه غالباً با عنوان جغرافياي انساني شناخته مي‌شوند شامل جمعيت (كمي و كيفي) و فرهنگ شهر يا شهروندان (نژاد،

زبان، هنر، پوشش و…) می‌گردند؛ بنابراين در اين بعد انسان بعنوان محوريت اصلي تلقي مي‌شود.

ب) عناصر اقتصادي شهر

لزوم پرداخت قوانين ساخت و ساز شهري به معناي نشانه ها

برج ها به دليل جايگاه نشانه اي در شهرها، داراي اهميت زيادي در توليد معنا هستند. هرچند همه عناصر شهري بر حسب موقعيت

و اهميت خود بار معنايي دراد؛ اما معناي برج ها به دليل موقعيت ويژه آنها در شهر داراي اهميت خاصي است كه به توجه بيشتري

نسبت به ساير عناصر شهري نياز دارد. توجه به تداوم معنايي برج ها مي تواند عامل ايجاد هويت در شهر باشد. معناي برج در طول

تاريخ ايران را مي توان به طور كلي در دو مقطع بررسي كرد. دوره اول را مي توان تا شروع قرن معاصر و دوره بعد را از ابتداي قرن معاصر تاكنون دانست. اين تقسيم بندي حكايت از تغيير نگاه به موقعيت برج ها در شهر دارد كه در نهايت موجب مي شود تا

شخصيت نشانه‌اي آن‌ها تحت تأثير قرار گيرد و معناآفريني آن‌ها نيز تغيير كند.

معناي برج در شهر، تا قبل از ورود معماري مدرن به ايران، از عملكرد آن بنا مهم‌تر بود. اما بعد از سال 1300 ، به دليل تغيير انگيزه در ساخت برج، ماهيت آن به سمت اهداف عملكردي تغيير يافت. از بعد منظر شهري، امروزه مشكل اساسي ساختمان‌هاي بلند مرتبه در ايران، عدم انعطاف تعريف آن‌ها و توجه صرف به ارتفاع است. تعريف جديد اين نوع ابنيه بر اساس نقش معنايي آن‌ها رد سطح شهر، به معناي نگاه جديد به برج‌ها خواهد بود كه می‌تواند نقش معناآفريني در اين نوع بناها را بار ديگر زنده سازد.

 

نتيجه گيري:

در اين مقاله نقش نمادها و نشانه‌ها در خوانايي شهر معاصر مورد بررسي قرارگرفت و نشانه ها از نظر معنايي، كاركردي و کالبدي بررسي شدند. در خلال بررسي‌ها به اين نتيجه مي‌توان رسيد كه نشانه‌ها و نمادها داراي اثر خوانايي بر سيما و منظر شهري و بر ذهن شهروندان هستند و همچنين نمادها ونشانه‌ها در شهر معاصر از نظر كالبدي به پنج دسته ذيل تقسيم بندي گرديد: نشانه‌هاي مذهبي، نشانه‌هاي تاريخي، نشانه‌هاي تجاري، نشانه‌هاي تفريحي، نشانه‌هاي فرهنگي.